TRÁI TIM CỦA LÀNG...
-
Các chú hỏi “Thư viện làng” à? Kia kìa... Đấy, “Trái tim của làng” cháu
đấy...
Nếu nói rằng có một ngôi làng đẹp
như công viên, hẳn ai cũng cho rằng
người viết... đại ngôn. Song khó cỏ thể dùng từ nào khác, khi tả về làng Bình
Vọng- xã Văn Bình- Thường Tín- Hà Tây:
Dọc làng là một hồ nước chạy dài
trong văn vắt được kè đá phẳng lỳ. Bên bờ, đường làng trải bê tông nhẵn bóng, rộng thênh thang. Những
ngôi nhà cổ thụ đứng như kẻ chỉ. Những cụ già miệt mài đánh cầu lông trên thảm
cỏ hay chăm chú đọc sách trên ghế đá chẳng khác gì trong công viên. Một chiếc
cầu cổ lợp ngói vắt vẻo qua hồ nối tới ngôi đình cổ đồ sộ, uy nghiêm... Và điểm
nhấn của cái khung cảngh nên thơ ấy là một “Thư viện làng” mà lâu nay người dân
Bình Vọng vẫn tự hào, coi như... “Trái tim của làng”...
Thật ra, Bình Vọng ngày xưa cũng
nghèo, nghèo lắm; cái nghèo cố hữu của các miền quê Việt Nam. Bao nhiêu năm trời, dân làng Bình Vọng chỉ biết bám lấy cây lúa, cây dưa làm nguồn sống;
tiếng là đất trồng mầu, song “tháng ba ngày tám”, mười phần dân cũng đến tám,
chín phần thiếu ăn. Một phần dâm bám lấy cái chợ làng, gọi là chợ Bằng, song
cũng chỉ gọi là đủ ăn qua ngày. Tuy nghèo như thế, song đây lại có tiếng là
mảnh đất văn vật từ độ xa xưa. Cái làng
bé tẹo, mà cách đây từ vài trăm năm đã
có tới 7 vị Tiến sĩ, hiện văn bia vẫn
còn lưu giữ trên Văn Miếu.- Quốc Tử Giám. Không chỉ là nơi duy nhất có hẳn đền
thờ thánh hiền khổng tử, Bình Vọng còn lưu khá nguyên vẹn hệ thống Đình, Đền, Chùa, Miếu, và cả cây cầu ngói có
từ hàng nghìn năm... Nên dù trải bao
thăng trầm, Bình Vọng vẫn giữ được nét của sự tao mặc, cổ kính.
Có lẽ sống trong không giam văn hóa
như vậy, nên người dân Bình Vọng cũng
trở nên tao nhã, gia giáo hơn, thuần khiết hơn; song cũng kém năng động hơn
trong cái gọi là “Kinh tế thị trường” sôi sùng sục. ở các làng khác, huyện
khác, người ta giục con cháu làm ăn để giàu có; thì ở đây, người ta giục con
học để... làm giầu. Có mấy trăm nóc nhà, chẳng mấy nhà không có con, cháu đang
học Đại học. Không trai thì dâu, rể, chẳng mấy nhà không có ông giáo, bà
giáo... ở đây, dân họ lấy chữ làm đầu. Chẳng thế mà từ năm 1946, lớp Bình dân
học vụ đầu tiên của cả nước do cụ Bùi Văn Tố trực tiếp dạy người ta lại mở ở
đây. Thế nên mới có chuyện ông Dương Văn
Phi, vốn cũng là giáo viên, khi về hưu chẳng
biết làm gì, vườn ít, ruộng không, bèn xoay sang làm... chữ! Ông bảo:
mấy chục năm làm anh giáo, rồi quản lý. Nghề phụ chẳng có, kinh doanh không
biết, ruộng vườn cũng không, chẳng lẽ mới ngoài 60 đã ngồi một chỗ xem ti vi
rồi chờ con hầu cơm? Ông “xoay” sang... mở thư viện. Lúc biết ý định mở thư viện của ông, có người nói gần, nói xa:
họa có “thần kinh” mà “Kinh doanh thư viện” ở cái xứ nhìn gần chỉ thấy lúa,
nhìn xa chỉ thấy dưa này! Song ông không kinh doanh. Gần triệu lương hưu ở cái
đất màu này, tằn tiện ông cũng sống thỏa mái. Chẳng qua tuy nghỉ hưu rồi, ông
vẫn muốn đóng góp một “cái gì đấy” cho sự phát triển của làng quê. Mà theo ông, chẳng có cách nào làm cho
quê mình đi lên, giầu lên bằng chi thức, bằng cái chữ! Mọi thứ rồi sẽ qua đi,
chỉ có “cái chữ” là còn mãi mãi. Và thế là ngày ngày ông lóc cóc đạp xe đến
từng nhà, trước là “thuyết trình” về cái hay, cái tốt của “Thư viện làng”; Sau
là... xin sách. Không phải không có người trước mặt vồn vã, hoặc hờ hững; đằng
sau bảo... “ông già khùng”... Cũng có người nhặt cho ông vài ba cuốn sắch cũ
cho... xong. Song các bậc cao tuổi, nhất là các cụ vốn là cán bộ về hưu trong
làng thì ủng hộ cả... hai tay. Cụ Lan, cụ Tăng vốn là Đại tá về hưu, Bác Phi,
cụ bà Nguyễn Thị Mai..., toàn người “thất thập”, “bát thập”, song cũng
hăng hái đến nhà con cháu vận động hiến
sách mở thư viện. Gom được ít sách rồi , cụ Phi lại dắt mấy cụ già rồng rắn lên
thôn, lên xã xin địa điểm làm... thư viện. Một chuyện “động trời”, vì chẳng mấy
ai mở “thư viện làng” bao giờ cả! Song vì nể các vị “bô lão” hơn là tin, xã
cũng cho “mượn” một gian “giải vũ” của Đình làng cho các cụ mở thư viện. Có người nói “toẹt” ra rằng: để xem các
cụ làm được bao lâu...
Thế rồi cái “Thư viện làng” cũng thành. Đấy một gian nhà cũ, trước làm
nơi bày cỗ mỗi khi có “việc làm”. Vài trăm cuốn sách cũ với vài trăm kệ sách
đơn sơ. Có một điều lạ, là trước khi có
cái kệ sách ấy, ối người dè bỉu. Vậy mà có nó rồi, các cụ về hưu trong làng hồ
hởi hẳn lên: sáng sáng sau buổi tập dưỡng sinh, các cụ ra Đình... đọc sách. Nhiều cụ trước đây suốt
ngày ngồi Tổ tôm, xóc đĩa..., nay thấy có cái thư viện, bỏ hẳn món bài bạc, chuyển sang ngâm nga sách
báo. Con cháu thấy lạ! Có anh bảo: Thử ra Thư viện làng xem các “làm gì”,
sau... “nghiện” luôn, trở về vác sách mang hiến tặng thư viện. Mấy cháu học
sinh tò mò ghé thăm ông bà, thấy sách, chúng “sà” vào luôn. Chị Lương Thị Liên,
Giáo viên vừa mới nghỉ hưu tâm sự: Thấy cũng lạ. Trước khi có cái “Thư viện
làng” này, các cụ thì hay “đánh chén”,
“đánh bài”..., các cháu hay la cà, tụ tập. Nay cứ lúc nào rảnh rỗi, các cụ lại
ra thư viện, các cháu cũng ra Thư viện, tệ nạn xã hội cũng giảm hẳn đi... Sau
thấy các cụ cũng “làm ăn được”, chíng quyền thôn, xã dành cho các cụ hẳn 4 gian
“giải vũ” của Đình làng để làm thư viện. Nay thì cái “Thư viện làng” ấy đã
“hoành tráng” lắm: có tới 4.000 đầu sách, 2000 đầu tạp chí, 6 đầu
báo hàng ngày... với đầy đủ các thể loại. Các cháu thiếu niên có sách
giáo dục, truyện thiếu nhi..., các cụ nhà nông, nhà làm trang trại có sách dạy
nuôi gà, vịt, trồng cây...; phụ nữ có sách dạy sinh nở, nuôi con... Đáng kể là
với ngần ấy đầu sách, các cụ chẳng phải... bỏ đồng nào. “Hữu xạ tự nhiên
hương”, biết có cái “Thư viện làng” như thế, người tâm huyết mọi nơi gửi sách
về tặng, người vài ba cuốn, người cả trăm
cuốn: Bà Nguyễn Thúy Hòa, giáo viên ở TP. Hồ Chí Minh gửi biếu 100 cuốn
sách quý; ông Thanh Huyên, cán bộ NXB Lao
động gửi biếu trọn cả tủ sách; ông Lương Khắc Huệ ở tận Thái Nguyên đánh hẳn ô
tô về tặng hơn trăm cuốn sách quý...
Tuy là “Thư viện làng” song xem ra nghiệp vụ thư viện
được các cụ ở đây thực hiện khá bài bản. Hàng trăm loại sách được phân loại một
cách khoa học, tỷ mẩn, có “phích”, có thư mục, muốn tìm cuốn nào Thủ thư chỉ
cần tìm trong thời gian một phút. Riêng số thẻ đọc sách phát ra trong các cháu
học sinh- sinh viên trong làng đã đạt con số gần 200. Một vị phụ huynh cho
biết: Trước khi có “Thươ viện làng”, phần đông các cháu chơi bời, tụ tập đinh
đáo. Từ ngày có cái Thư viện làng này,
học sinh trong làng ngoan hẳn lên, rảnh rỗi lại ra thư viện... Chẳng thế mấy
năm gần đây, tỷ lệ đỗ Đại học, Cao đẳng
tăng gấp 4- 5 lần những năm trước. Song “khoái” nhất có lẽ là mấy ông nông dân
chủ trang trại: rảnh lúc nào, lại ra thư viện nghiền ngẫm mấy cuốn sách dạy
nuôi ba ba, nuôi ếch, nuôi vịt... Có người
bảo: Đọc sách ở Bình Vọng đang là... “mốt”! Song thực tế không phải, mà
nó đang là “văn hóa làng” vì cái thư
viện nhỏ ấy lại tác động không nhỏ đến
văn hóa, thậm chí kinh tế của cả một làng.
Nhiều nơi, kể cả Sở VHTT Hà Tây từng
coi đây là điểm sáng, tổ chức những hội thảo, tìm hiểu... để học tập và mở
rộng. Học tập theo mô hình này, Hà Tây đã có đến vài chục điểm “văn hóa làng”
sôi động.
Điều đáng quý nhất, cái “Thư viện làng” Bình
Vọng đang như tổ ấm của những người về hưu trong làng. Sớm sớm, cái “công viên
làng” nên thơ trước cửa “Thư viện làng” đông nghịt các cụ ra tập dưỡng sinh,
quyền, đi bộ... Xong, các “lão làng” lại vào thư viện, trầm ngâm đọc sách báo,
sau rồi về tuyên truyền lại cho con cháu những vấn đề thời sự, kinh nghiệm làm
ăn... 60 cụ già chia nhau 7 ngày; mỗi ngày 8- 9 cụ “trực” ,thư viện, giúp con
cháu tìm sách, đọc sách, song thực tế lúc nào cũng có vài chục cụ giúp nhau làm... “Thủ thư”. Vì các cụ bảo: “ngày
ngày không ra được thư viện, không chịu được...”!
Mới qua 8 năm hoạt động, “Thư viện
làng” Bình Vọng đã đón tiếp hơn 200.000 người đến đọc, mượn sách, góp phần to
lớn vào công cuộc phát triển nông thôn không chỉ ở làng Bình Vọng. Trong lần về
thăm, lãnh đạo Thư viện Hoàng Gia Thụy Điển đã tấm tắc: Đây là một điểm sáng
văn hóa độc đáo, mà chúng tôi cũng đang muốn học tập...
Còn chúng tôi, thấy cô học trò cấp 2
dùng từ khá đắt, khi gọi cái “thư viện làng” ấy là: Trái tim của làng./.
T.N
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét